Արդյո՞ք այսօր է կանանց օրը:

Արդյո՞ք այսօր է կանանց օրը: Մարտի 8-ը համարվում է միջազգայնորեն ընդունված մի օր, երբ աշխարհի կանայք տոնում են տարբեր ոլորտներում (քաղաքական, տնտեսական թե սոցիալական) իրենց ունեցած ձեռքբերումները և նվաճումները: Այս օրը հիմնականում ընդունված է համարել որպես կանանց` հասարակության մեջ ունեցած դերի և իրավունքների համար անցյալում մղված պայքարի օր, որի հիմքը դրեցին ֆեմինիստ կանայք: Սակայն արդյոք գեղեցիկ սեռի համար պետք է հատուկ ուշադրության օր և հատուկ տոն: Բնավ ոչ: Նրանք այն յուրահատուկ ու կարևորագույն դերն ու տեղն ունեն մեր կյանքում, որ իրենց համար տոն պիտի դարձնել ամեն օրը...և միայն մարտի 8-ին չէ, որ պիտի հիշել նրանց ուշադրություն դարձնելու, նվերներ տալու կամ էլ քաղցր խոսքեր ասելու համար: Մեր ողջ խմբագրությունը շնորհավորում է բոլոր կանանց տոնը և ոչ միայն այսօր, այլ ամեն օրվա համար մաղթում հավերժական կանացիություն և իմաստություն: Շարունակելով մարտի 8-յան թեման, նշեմ, որ ինքս էլ հետաքրքրված եմ եղել դրա ստեղծման պատմությամբ:  Իսկ ինչու հենց մարտի 8, չէ որ հնարավոր կլիներ այն տոնել ցանկացած գարնանային պայծառ օր, ինչու ընտրվեց հենց այդ օրը:

Փորձենք անդրադառնալ պատմությանը և հավելենք, որ պատմական ակնարկը վերցված է sarkavag.blogspot.com կայքից:

Կանայք ապրում են աշխարհի բոլոր երկրներում: Բայց Մարտի 8 տոնում էին միայն 

նախկին ԽՍՀՄում: Ինչո՞ւ այլերկրների կանայք այն չէի տոնախմբում: Նշանակում է, այդ օրը ոչ թե ուղղակի կանանց տոնն է, այլ այնկանանց, որոնց որոշակի հատկությունները աչքի չէին ընկնում այլ երկրներում:

Պատճառը, կարծես, ակնհայտ է դառնում. Մարտի 8-ը կանանց տոնը չէ, այլ կին հեղափոխականների, և դրա համար այն երկրներում, որտեղ 20-րդ դարի հեղափոխության ոգին գործուն չէր, կին հեղափոխականի օրը կենսական չեղավ:

Գաղտնիք չէ, Մարտի 8-ի հետ կապված տոնը հաճախ կապվում է Կլարա Ցետկին անձնավորության հետ: Նրա անունը անմիջապես պատկերացնել է տալիս հեղափոխական կանանց խումբ, որը պայքարում է կանացի շահագործման դեմ:Նման խումբ ստեղծելու համար, բնականաբար անհրաժեշտ է խորհրդանշական ամսաթիվ, որը նախատիպհանդիսացող կին հեղափոխականի օր կլիներ: Արդ, ո՞վ հարմար կլիներ որպես հեղափոխական կնոջնախատիպ և  ո՞ր օրը ավելի հարմար կլիներ նման հիշատակության համար:

Ֆրանսիացին, գերմանացին և անգլիացին անմիջապես կհիշեին Ժաննա դ’Արկին, բայց Կլարա Ցետկինըհրեուհի էր, և նրա համար միանգամայն բնական կլիներ զուգադրում կատարել սեփական ժողովրդիպատմությանից: Իսկ այդ պատմության մեջ նման կերպար էր Եսթերը:

Շատ դարեր առաջ նա փրկեց իր ժողովրդին բռնակալից և դրա հիշատակը ապրում է դարեր շարունակ:Եսթերին է նվիրված հրեական ամենամյա ամենաուրախ ժողովրդկան տոնը` Փուրիմը, որն, ի դեպ տոնվում էձմեռգարուն սահմանագծին (հրեաները տակավին օգտվում են լուսնային օրացույցից այդ պատճառով դրատոնման ժամանակը շարժական է): Միանգամայն հնարավոր է, որ այն տարի, երբ որոշում կայացվեց տոնել«Կանանց միաջազգային օրը», Փուրիմը տոնվում էր մարտի 8-ին: Եվ քանի որ հարմար չէր կինհեղափոխականի օրը նշել շարժական հաշվարկով, մարտի 8-ը ամրագրվեց որպես տոնի օր` կոչ անելով (թեևոչ միանգամայն գիտակցված) բոլոր ժողովուրդներին փառավորել Մարտական Կնոջ` Եսթերի կերպարը: 

Սա շատ սրամիտ բան կարող էր համարվել, եթե Փուրիմը հասարակ հրեական տոն լիներ, սակայն այն շատյուրահատուկ տոն է, այնքան յուրահատուկ, որ այժմյան ժողովուրդներից որևէ մեկի մոտ նման արտառոցտոն գտնելը գրեթե անհնար կլինի:

Բաբելոնյան գերության ավարտից հետո պարզվեց, որ մեծ թիվ չեն կազմում այն հրեաները, ովքերցանկություն ունեին վերադառնալ Երուսաղեմ (դեպքերը տեղի են ունենում Ք.ա. շուրջ 480թ.):Համաշխարհային կայսրության մայրաքաղաք Բաբելոնում հրեաներից շատերը տարիներ շարունակաշխատել և բավական հարգալից դիրք էին գրավել տեղում և հիմա այդ ամենից հրաժարվել ևՊարթևաստանի սահմանները լքելը նրանց հաճելի չէր: Այս հանգամանքը ժամանակի հետ սկսեց զարմացնելնաև պարսիկներին, նրանք արդեն մտահոգվում էին, թե իրականում ո՛վ է ում իշխանության ներքո իրենցկայսրության մեջ: Այս մասին Արտաշես (Քսերքսես) արքային իր մտահոգություն  է հայտնում ռազմականնախարար Համանը: Արքայից արքայի որոշումը լինում է տիպիկ հեթանոսական` սրի քաշել բոլորհրեաներին: Արքայի մտադրության մասին իմանում է թագուհին` Եսթերը, ում ազգության մասին արքան չի իմանում: Թագուհին կարողանում է արքայի ոգևորության և խոստումների պահին նրանից որոշ խոստումներ կորզել. «Դու սիրո՞ւմ ես ինձ, ուրեմն դու սիրում ես նրանց, ում ես եմ սիրում, հետևաբար և ատում ես նրան,ով ինձ է ատում: Սա նշանակում է, որ դու ատում ես նրանց, ովքեր չեն սիրում իմ ընկերներին ևհարազատներին, հետևաբար և ազգին: Ուրեմն ազատություն տուր քո ատելությանը, վերացրու իմթշնամիներին, որոնց համարում ես քո թշնամիները»: Արտաշեսը, որ առանց անդրադարձ կատարելուհամաձայնում է թագուհու բոլոր խոսքերի հետ, հանկարծ հայտնաբերում է, որ համաձայնել է վերացնել իրենատելի հրեաների թշնամիներին...

Այդպիսով Ադար ամսի  13-ին (հրեական օրացույցի այս ամիսը համընկնում է փետրվարի ավարտին ևմարտի սկզբին) կայսրության բոլոր քաղաքներում սկսվում է կյանքի կոչվել արքայի  հրամանը: Մարդիքակնկալում էին հրեաների ջարդ, բայց սուրհանդակները  բերում են միանգամայն այլ հրաման: Պարզվում է,որ արքան Եսթերին և նրա խնամակալ Մուրթքեին թույլ էր տվել կազմել արքայական հրովարտակը. « Արդ,դուք գրեցէ՛ք իմ խօսքով եւ իմ հրամանով, ինչպէս դուք կը ցանկանաք, եւ թող այն կնքուի իմ մատանիով,որովհետեւ ինչ որ գրէք, դա իմ՝ արքայիս տուած հրամանն է, եւ չի գտնուի մէկը, որ ընդդիմանայ այդհրամաններին»: Արտաշէսի թագաւորութեան քսաներեքերորդ տարուայ Նիսան ամսի, որ Արեգն ամիսն է,առաջին օրը կանչեցին գրագիրներին եւ, ինչպէս հրաման էր տրուած, աշխարհագիր անող գրագիրներիկողմից թագաւորի անունով հրովարտակներ գրուեցին բոլոր գաւառների բոլոր իշխաններին եւկուսակալներին, նախարարներին եւ սատրապներին, Հնդկաստանից մինչեւ Եթովպիա՝ հարիւր քսանեօթըկուսակալներին, ըստ գաւառների՝ նրանց իւրաքանչիւրի լեզուով։ Հրովարտակները կնքուեցին թագաւորիմատանիով եւ մէկ օրում, Ադար ամսի տասներեքին, սուրհանդակների միջոցով ուղարկուեցինթագաւորութեան բոլոր վայրերը, որպէսզի հրեաները ողջ մնան բոլոր քաղաքներում իրենց անփոփոխօրէնքներով, օգնական եւ թիկունք լինելու միմեանց՝ հատուցելու համար իրենց թշնամիներին, ինչպէս որ կըկամենան»:

Երկու օրվա ընթացքում հրեաները կոտորում են իրենց բոլոր թշնամիներին` շուրջ 75.000 հոգու երկրիվերնախավից այդ թվում և Համանին իր տասը զավակների հետ: Պարթևական կայսրության ճակատագիրըորոշված էր…

Փուրիմը հրեայի համար շատ ուրախ տոն է: Այն միակ օրն է, որի ընթացքում միշտ զգոն և բծախնդիր Թալմուդը թույլ է տալիս արբել, և որի ժամանակ ուտում են հայտնի բլիթներ` «Համանի ականջներ» անվանումով: Եվ այս տոնը համրվում է մեծագույնը: Իմաստունները կարծում են, որ եթե բոլոր մարգարեները մոռացվեն, Եսթերի գիրքը չի մոռացվի և Փուրիմը կտոնվի հավիտյան:

Այսպիսով անհի՞մն է արդյոք ենթադրությունը, որ Ինտերնացիոնալի հրեա առաջնորդների մոտ կանանց հեղափոխական շարժումը զուգահեռվում էր Եսթերի անվան հետ, իսկ մարտի 8-ը ընտրվեց նրանց կողմից` սովորության ուժով տոնելու Փուրիմ կոչվող ընտանեկան տոնը` թշնամիներին վերացնելու տոնը: Հիշեցնեմ, որ հրեաների մոտ տիրապետող է այն կարծիքը, որ թշնամի են բոլոր ոչ հրեաները: Փուրիմը հիշեցնում է, թե ինչպես է պետք վարվել բոլոր ոչ հրեաների հետ:

Խորհրդային Միության փլուզումից հետո նորանկախ Հայաստանի Հանրապետությունում Մարտի 8-ին նշվող Կանանց միջազգային օրվան նվիրված տոնակատարությունները պաշտոնապես դադարեցվեցին, և Ապրիլի 7-ն առաջարկվեց տոնել Մայրության և Գեղեցկության Տոնը` որպես պետականորեն ընդունված նոր տոն, որը շատ արագ կերպով տարածվեց հայերի շրջանում` միաժամանակ լինելով նաև Հայ Աառաքելական Եկեղեցու հիմնական տոներից մեկը` Ավետումը: Սակայն մարդիկ դեռևս հավատարիմ էին հին օրվան` Մարտի 8-ին, և հանրային քննարկումները հանգեցրին կանանց նվիրված երկու տոն ունենալու արդյունքին, իսկ Մարտի 8-ից Ապրիլի 7-ը ընկած ժամանակահատվածը հայտարարվեց կանանց միամսյակ:

Էմմա Գրիգորյան